افرادي که به سرمايه‌گذاري در بازارهاي مالي علاقه دارند، قطعا نام بازار فارکس را شنيده‌اند؛ يک بازار مالي بين‌المللي که سوالات بسياري را در ذهن سرمايه‌گذاران ايجاد کرده است. در اين مطلب ابتدا بررسي مي‌کنيم که فارکس چيست و معاملات فارکس چگونه انجام مي‌شوند و سپس قوانين و نحوه فعاليت در آن را بررسي مي‌کنيم 

به علت ممنوعيت معاملات فارکس در ايران و بالا بودن ريسک معاملاتي آن، سرمايه‌گذاري در اين بازار مورد تائيد کارگزاري آگاه و بآشگاه مشتريان آگاه نيست.

تعريف فارکس چيست و چگونه کار مي‌کند؟

کلمه فارکس (FOREX) برگرفته از عبارتForeign Exchange Market  و به معناي تبادل ارزهاي خارجي است. همان طور که از نام آن پيدا است فارکس بازاري است که در آن به خريد و فروش ارز پرداخته مي‌شود و اصلي‌ترين و مهم‌ترين فعاليت در اين بازار تبديل ارزها به يکديگر است. اين تبادل براي خريد و فروش کالا، خدمات شرکت‌ها و دولت‌ها، هزينه‌هاي سفر مسافران يا سرمايه‌گذاري اشخاص و بنگاه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در فارکس موسسات مالي بزرگ، بانک‌ها، شرکت‌هاي چند مليتي، تجار، شرکت‌هاي بيمه‌اي، شرکت‌هاي صادرات و واردات، سفته‌بازها و اشخاص حقيقي، ارزهاي مختلفي چون دلار آمريکا، يورو، پوند، ين و… را مورد معامله قرار مي‌دهند. اين معامله با خريد يک ارز و فروش هم‌زمان ارزي ديگر اتفاق مي‌افتد.

بازار تبادل ارز جهاني، مکان فيزيکي مشخصي ندارد و تمامي معامله‌گران از طريق شبکه الکترونيکي در حال معامله ارزهاي مختلف هستند. با وجودي که فارکس (OTC)Over the counter يعني بازاري بدون مکان فيزيکي است اما مراکز اصلي اين تجارت در لندن، نيويورک و توکيو واقع شده‌اند. در حال‌ حاضر بزرگترين کارگزاري‌هاي بورس دنيا در آمريکاي شمالي هستند و معاملات فارکس در اين کشور به ‌طور دقيق قانون‌گذاري شده است. البته قوانين بسيار محکمي که براي تائيد شدن از جانب قانون‌گذاران وجود دارد باعث شده تنها تعداد کمي از شرکت‌هاي ارائه‌دهنده خدمات به مشتريان در آمريکاي شمالي باقي بمانند.

سازمان‌هاي متعددي وظيفه نظارت بر فعاليت کارگزاران و جلوگيري از وقوع تخلف در بازار فارکس را بر عهده دارند. به اين سازمان‌ها، نهادهاي نظارتي يا رگولاتور گفته مي‌شود. نهادهاي زير از جمله مهم‌ترين رگولاتورها هستند:

• NFA آمريکا
• FCA انگلستان
• FINMA سوئيس
• BaFin آلمان
• Mifid اتحاديه اروپا
• ASIC استراليا
• FMA نيوزلند
• CySEC قبرس

در بازار متنوع خاورميانه، کشورهاي قبرس و امارات به‌ عنوان مقاصد برتر براي حضور قانوني کارگزاران فارکس شناخته‌ مي‌شوند. با وجودي که به ‌تازگي تمرکز روي بازارهاي در حال ‌توسعه افزايش‌ يافته است؛ براساس تعداد کارگزاران فارکس، اروپا قاره پيشرو در اين حوزه به حساب مي‌آيد و معامله‌گران اين بازار با اطمينان بيشتري با کارگزاران اين قاره همکاري مي‌کنند. گروه‌هاي مختلفي از سرمايه‌گذاران در فارکس فعاليت مي‌کنند که در اصل بازيگران بازار هستند. اين بازيگران با اهداف و انگيزه‌هاي مختص به خود در اين بازار فعال هستند؛ گاه به منظور سفته‌بازي و گاه به منظور کسب سود‌ اما در نهايت در راستاي حفظ تماميت و ثبات بازار نقش خود را ايفا مي‌کنند.

در فارکس نيز مانند تمامي بازارهاي مالي از تحليل بنيادي و تحليل تکنيکال براي آناليز حرکات قيمتي جفت ارزها استفاده مي‌شود. جفت ارزي از اصطلاحات رايج در فارکس است. به هر دو ارزي که با يکديگر معامله مي‌شوند، جفت ارزي مي‌گويند. با بررسي وضعيت اقتصادي و سياسي دو ارز مي‌توان تحليل بنيادي مناسبي براي تبادل آن دو ارائه داد. از جمله عوامل اقتصادي که مي‌تواند بر روند معاملات تاثير بگذارد، سياست‌هاي پولي بانک مرکزي و تمايل آن‌ها به افزايش يا کاهش نرخ بهره، ميزان رشد اقتصادي، نرخ تورم و… است. براي اطلاع از رويدادهاي اقتصادي سايت‌هاي متعدد معتبري مانند  forexfactory.com،fxstreet.com  و… وجود دارند که مي‌توان ليست کامل اين اطلاعات را تحت عنوان تقويم اقتصادي در آن‌ها مشاهده کرد.

در اين سايت‌ها علاوه بر اطلاعات، پيش‌بيني کارشناسان خبره نيز ارائه مي‌شود. با مقايسه رقم گزارش‌ شده و تفاوت آن با ميزان پيش‌بيني شده يا مقادير دوره‌هاي قبل، مي‌توان ارزش يک جفت ارز در مقابل جفت ارز ديگر را تقويت يا تضعيف کرد. از عوامل سياسي که مي‌تواند مستقيما بر روند معاملات فارکس تاثيرگذار باشد، اخبار سياسي مانند انتخابات، جنگ و… است. در واقع سرمايه‌گذار بايد به طور مستمر پيگير اخبار سياسي کشورهاي مختلفي باشد که قرار است ارز آن‌ها را معامله کند و چشم‌اندازي از روند آتي نرخ ارز کشورهاي مختلف داشته باشد. به ‌عنوان ‌مثال بداند که با انتشار نتيجه رفراندوم جدايي انگلستان از اتحاديه اروپا، ارزش پوند در مقابل ارزهاي ديگر کاهش خواهد داشت. در بازار تبادل ارز جهاني، علاوه‌بر تحليل بنيادي يا فاندامنتال، تحليل تکنيکال نيز از اعتبار بالايي برخوردار است و مي‌تواند کمک فراواني به پيش‌بيني رفتار آينده قيمت کند.

معاملات فارکس چگونه انجام مي‌شود؟

در گذشته مبادلات ارز تنها از کانال بانک‌هاي عاملي که امکان خريد و فروش ارز را داشتند انجام مي‌شد. اما بعد از مدتي بانک‌ها تصميم گرفتند براي افزايش منافع خود برخي از مشتريان را در اولويت سرمايه‌گذاري قرار دهند. اين اقدام بانک‌ها سبب شد که ساير مؤسسات مالي، شرکت‌هاي چند مليتي و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري هم به اين شيوه عمل کنند. اما امروزه با همه‌گير شدن و توسعه اينترنت و با وجود کارگزاران تمامي افراد با شرايط يکسان و در هر لحظه به راحتي مي‌توانند با سفته‌بازان، شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري و… نرخ ارزها را از بانک‌هاي مختلف جمع‌‌آوري و معامله کنند. کارگزاران عامل‌هاي واسطه بين معامله‌گران و بازار معاملات فارکس هستند و مهم‌ترين نقش آن‌ها نيز انتقال سفارش‌هاي معاملاتي تريدر به بازار جهاني است. اين انتقال اطلاعات از طريق نرم‌افزارهاي اختصاصي کارگزاري صورت مي‌گيرد. نرم‌افزارهايي که نرخ ارزها را به ‌صورت لحظه‌اي به نمايش مي‌گذارند و مشتريان نيز سفارش خود را از طريق همان نرم‌افزار‍‌ها به کارگزاري مربوطه منتقل مي‌کنند.

کارگزاري‌ها يا بروکرها در 4 دسته طبقه‌بندي مي‌شوند:

• بازار سازها (Market Maker) به اختصار MM
• بازار اصلي (No Dealing Desk) به اختصار NDD
• پردازش مستقيم سفارشات (Straight Through Processing) به اختصار STP
• پردازش مستقيم بهينه سفارشات (Electronic Communication Network) به اختصار ECN

همانطور که اشاره کرديم براي معامله در بازار فارکس لازم است در اولين اقدام يک کارگزاري مناسب انتخاب کنيد و انجام معاملات ارزي خود را به کارگزار مورد نظرتان بسپاريد. براي اين کار بايد قراردادي بين کارگزار و شخص منعقد شود و تريدر مبلغي را که براي سرمايه‌گذاري در اين بازار در نظر دارد به عنوان پشتوانه معاملات خود به ‌حساب کارگزار واريز کند. اين سپرده به نام خود مشتري باز مي‌شود تا پس از گشايش حساب و گرفتن نام کاربري و رمز عبوري از کارگزار، مشتري بتواند از طريق نرم‌افزار معاملاتي بر خط کارگزاري به انجام معاملات ارزي خود بپردازد. در نرم‌افزارهاي مخصوص کارگزاري اصولا مراحلي چون دريافت تقاضاهاي پيش‌خريد، پيش‌فروش و باز کردن و بستن معاملات روي کالاها يا ارزهاي به خصوص است که هر کارگزار با استفاده از نرم‌افزار (پلتفرم) خاصي اين خدمات را ارائه مي‌دهد و گاهي ممکن است اين پلتفرم در ميان بسياري از کارگزاري‌ها مشترک باشد. مانند نرم‌افزار متاتريدر (Metatrader) که از معروف‌ترين نرم‌افزارهاي معاملات بازار فارکس است و توسط شرکتي روسي‌ به نام MetaQuotes طراحي شده است.

آخرين نسخه اين نرم‌افزار بيش از 20 زبان مختلف دنيا از جمله فارسي را پشتيباني مي‌کند. به‌ طورکلي هر فرد مواردي مانند نوع ارز مورد معامله، قيمت انجام ‌شده معامله، حجم معامله و تعيين نوع عمليات (خريد يا فروش) را در اکانت نرم‌افزار معاملاتي خود مشاهده مي‌کند و کارگزاران در ازاي اين خدمات کارمزد معاملاتي  (Spread) دريافت مي‌کنند. همانطور که گفتيم معاملات فارکس به ‌صورت جفت ارز انجام مي‌گيرد و همواره ارزش يا قيمت هر ارز در بازار فارکس با ارز ديگري تعيين مي‌شود. به‌ عنوان‌ مثال ارزش يورو بايد براساس ارز ديگري بيان شود. براي مثال قيمت يورو در مقابل دلار يعني هر يک يورو چه ميزان نسبت به دلار ارزش دارد، يا قيمت يورو در مقابل پوند يعني براي هر يک يورو چه مقدار پوند بايد پرداخت شود.

بيشتر بخوانيد:الگوي ادامه دهنده

لازم به ذکر است که در زمان انجام معاملات در فارکس، مبلغي تحت عنوان حق کميسيون يا کارمزد از حساب معامله‌گر کسر مي‌شود. اين مبلغ با توجه به مواردي مانند حجم مبادلات و ميزان نقدينگي حساب تعيين مي‌شود. همچنين در صورت باز ماندن معامله مورد نظر تا روز بعد، مبلغي تحت عنوان سوآپ (Swap) با توجه به تفاوت نرخ بهره ارز يا دارايي پايه به حساب معامله‌گر افزوده يا از حساب وي کسر مي‌شود.

جفت ارزها با نماد اختصاري (ISO) دو ارز مشخص مي‌شوند مانند:

• EUR/USD (ميزان برابري يورو در مقابل دلار)
• GBP/USD (ميزان برابري پوند در مقابل دلار)
• USD/CHF (ميزان برابري دلار در مقابل فرانک سوئيس)
• USD/JPY (ميزان برابري دلار در مقابل ين ژاپن)

در حالت کلي جفت ارزها به سه دسته زير تقسيم مي‌شوند:

• جفت ارزهاي اصلي: بيشترين معاملات روزانه با اين جفت ارزها انجام مي‌شود.
• جفت ارزهاي فرعي: جفت ارزهايي که دلار آمريکا در آن‌ها وجود ندارد.
• جفت ارزهاي غيرمعمول: جفت ارزهايي که از يک ارز اصلي و يک واحد پول کشورهاي در حال توسعه تشکيل شده‌اند.

بازار فارکس چه ويژگي‌هايي دارد؟

در ادامه مهم‌ترين ويژگي‌هاي بازار فارکس براي شما تشريح شده است.

1- فعاليت شبانه‌روزي

از خصوصيات منحصربه‌‌فرد فارکس، کارکرد 24 ساعته و ساختار غيرمتمرکز آن است. يعني از روز دوشنبه تا پايان روز جمعه، امکان تبادلات شبانه‌روزي وجود دارد. حجم تبادلات در زمان‌هاي مختلف بستگي به ساعت کاري کشورهاي مشارکت‌کننده در فارکس دارد. ارزها در بزرگترين بورس‌هاي سهام و بازارهاي سرتاسر جهان مانند زوريخ، هنگ‌کنگ، نيويورک، توکيو، فرانکفورت، لندن، سيدني و پاريس معامله مي‌شوند. هرگاه بازار در ايالات‌متحده بسته شود، روز کاري در توکيو و هنگ‌کنگ شروع مي‌شود. اين انعطاف زمان کار براي معامله‌گراني که برنامه کاري پرمشغله‌اي دارند بسيار مناسب است زيرا لازم نيست نگران ساعات باز و بسته شدن بازار باشند و در هر ساعتي مي‌توانند معاملات خود را انجام دهند. لازم به ذکر است که بهترين زمان براي سرمايه‌گذاري، ساعاتي از شبانه روز است که در آن، فعاليت بازارهاي مختلف (مانند بازار آمريکا و اروپا) با يکديگر همپوشاني دارند.

بيشتر بخوانيد:رابطه شاخص قيمت مصرف‌کننده و بازار فارکس

2- داشتن اعتبار اهرمي بالا  (High Leverage)

يکي از نکات مهم در مورد نحوه انجام معامله در فارکس، وجود اعتبار اهرمي بالا است. براي شروع به ارائه توضيحاتي درباره مفهوم اعتبار اهرمي يا لوريج مي‌پردازيم. در بازار فارکس همانند بازار آتي در ايران براي انجام معاملات از طريق کارگزار (Broker) نيازي نيست تا مشتري تمام سرمايه لازم را در اختيار داشته باشد؛ بلکه تنها با پرداخت سهم کوچکي از حجم کلي معامله مورد نظر (معمولاً 1 تا 2 درصد) مي‌تواند اقدام به انجام آن معامله کند. به اين اعتبار اصطلاحا Leverage گفته مي‌شود. از آن جايي ‌که معمولا ميزان نوسانات نرخ يک ارز در طول روز به ‌ندرت از يک يا دو سنت بيشتر مي‌شود، اگر از اين اعتبار در معاملات فارکس استفاده نشود، ميزان سود يا ضرر در معاملات بسيار پايين خواهد بود و جذابيتي براي سرمايه‌گذار در اين بازار ايجاد نخواهد شد.

اعتباري که به ‌طور معمول در بازار فارکس وجود دارد برابر 1:100 (يک به صد)  يا 1:500 (يک به پانصد) است. يعني هر 1000 دلار از پول شما به ترتيب معادل صد هزار و پانصد هزار دلار خواهد بود. فرض کنيد که کل سرمايه شما ده هزار دلار آمريکا باشد و اين پول را براي سرمايه‌گذاري در بازار سهام در نظر گرفته باشيد؛ بنابراين بزرگ‌ترين معامله‌اي که مي‌توانيد انجام دهيد از کل پول شما تجاوز نخواهد کرد اما اگر با اين مقدار پول در بازار فارکس فعاليت کنيد مي‌توانيد تا صد برابر حجم سرمايه خود به معامله بپردازيد. در واقع با سرمايه اوليه ده هزار دلاري خود، مي‌توانيد تا سقف يک‌ ميليون دلار معامله کنيد. وجود لوريج بالا براي بسياري از افراد تازه وارد در بازارهاي مالي جهاني مي‌تواند در نگاه اول بسيار جذاب و وسوسه‌کننده باشد؛ زيرا ممکن است افراد اين تصور را داشته باشند که با اين ميزان اعتبار اهرمي و يک معامله موفق مي‌توانند طي يک شب راه چندين ساله را طي کنند و به ثروت گزافي دست پيدا کنند. با اين حال کسي که کمترين سابقه معامله در اين بازار را داشته باشد به‌ خوبي از ميزان ريسک آن و امکان از بين رفتن تمام سرمايه آگاه است. البته اعتبار اهرمي لزوما باعث زيان معامله‌گران نمي‌شود.

بيشتر بخوانيد:آموزش فارکس

بايد به اين نکته توجه کرد که معامله‌گري در بازارهاي مالي بيشتر از هر کسب‌ و کار ديگري نيازمند کسب دانش، تجربه و مديريت صحيح سرمايه است. به‌ عبارت ‌ديگر وجود داشتن يا نداشتن اعتبار معاملاتي قطعا تاثيري در موفقيت شما در بازارهاي مالي نخواهد داشت. اين جمله را به خاطر داشته باشد که «اگر نمي‌توانيد بدون اعتبار اهرمي سود کسب کنيد، هرگز با اعتبار اهرمي نيز سود نخواهيد کرد». اگر مي‌خواهيد در بازار فارکس معامله کنيد، اعتبار اهرمي 1:100 را فراموش کنيد و ابتدا ياد بگيريد که چگونه بايد معامله کرد.